7: Eldeki bilgilerin (internet ya da farklı kaynaklardaki) güvenilir olduğuna karar vermenin yolu nedir? Neye dikkat edilmelidir?

Ne yazık ki güvenilir bilgiye işaret eden basit bir gösterge yoktur. Eğer doğrudan çalışma verilerini gözden geçirmiyorsanız başkasının yorumlarına güvenmeniz gerekmektedir.  Bu durumda o kişinin ya da kurumun yeterliğini ve çıkar ilişkilerini değerlendirmek gerekmektedir.  En uygun çalışmayı sunduklarına ve doğru değerlendirdiklerine güvenip güvenmediğinize karar vermelisiniz:  Çalışmanın detaylarını açıklamışlar mı? Kaynakları belirtmişler mi?

Örneğin, betakarotenin (vitamin A ile bağlantılıdır) kanser riskini azalttığını mı yoksa arttırdığını mı araştırmak istemeyen bir kişiyi ele alalım. Google araştırmasında “beta-karoten kanser” sorgusuna 880.000 yanıt gelir.  İlk onuna bakıldığında dört tanesi birincil araştırma ve altı tanesi değerlendirme (review) ve görüş bildirme yazılarıdır.  Bu atlı tanenin üçünde aynı sayfada vitamin ve alternatif tıp reklamları vardır: bu endişe uyandıran bir işarettir.  Bu zayıf web sayfalarından birinde:

“Soru: Beta-karoten kanseri önler mi?

Yanıt: Çalışmalar beta-karotenin kanser riskini azaltmaya yardımcı olabildiğini göstermektedir. Beta-karoten, sarı, kırmızı, koyu yeşil sebzelerde vardır. Meyvelerde de bulunur.  Beta-karoten tabletleri alınmasının bu meyve ve sebzeleri yemek gibi bir etkisinin olacağına inanılmaktadır. Ancak durum böyle değildir. Çalışmaya katılanlarda akciğer kanseri riskinin arttığı gösterilmiştir.”

Bu sayfada reklamın yanı sıra  sözü edilen “çalışmaların” ne olduğu da açıklanmamıştır, kaynaklar verilmemiştir: bu bir uyarıdır.  Yazarın çalışmalar hakkında bir araştırma yapıp yapmadığı ya da sonuçlarını beğendiklerini mi değerlendirmeye aldığı hakkında bir kanıya varmak olanaksızdır.

İlk onda yer alan Wikipedia sunumu ise bunun tam tersidir:

“Cochrane Collaboration tarafından tüm randomize çalışmaların gözden geçirildiği ve JAMA’da yayımlanan bilimsel bir makaleye göre beta-karoten ölüm riskini %1  – %8 oranlarında (relative risk 1,05, %95lik güvenirlilik aralığıyla 1,01-1,08) arttırmaktadır (15). Ancak bu metaanaliz sigara içenleri kapsayan çok geniş iki çalışmaya dayanmaktadır;  bu nedenle genel popülasyona ne oranda uygulanabileceği tartışmalıdır (16). ”

Bu sunumda kanıtın türü (randomize çalışmalar) belirtilmiştir ve kaynaklar parantez içinde sunulmuştur.  Reklam yapılmamış olması ve kanıtlara dair bilgilerin sunulması güven vericidir.