Tedavilerin adil testinde yeterince büyük sayılar elde edilmesi

Bazen tedavi testlerinde, bir ya da iki merkezde yapılan çalışmadan yeterince yüksek sayı elde etmek mümkün olabiliyor. Ancak, tedavilerin ölüm gibi nadir sonuçlar üzerindeki etkisini incelemek için, genellikle güvenilir sonuçlar elde etmek üzere araştırmaya katılmaları için hastaları pek çok merkeze davet etmek gerekiyor. Örneğin, 13 ülkede 10.000 hastanın katılımı, ciddi beyin zedelenmesi bulunan insanlara verilen streoid ilaçlarının -otuz aydan uzun bir zaman kullanılan bir tedavi- ölümcül olduğunu gösterdi. [2] Aynı araştırma takımı tarafından organize edilen başka bir adil testte, 40 ülkeden 20.000 hastanın katılımı, traneksamik asit adı verilen pahalı bir ilacın zedelenme sonrası kanamadan kaynaklı ölümü azalttığını göstermiştir. [3] Çünkü bu çalışmalar, hem yanlılıkları hem de şans faktöründen kaynaklanan belirsizlikleri azaltmak üzere tasarlanmıştır. Bunlar açıklayıcı adil testlerdir ve dünya çapında sağlığa gösterilen büyük ilgiyle ilgili kaliteli bulgular sunar. BMJ tarafından hazırlanan bir ankette, bu randomize deneylerin ikincisi, 2010 yılının en önemli çalışması seçilmiştir.

Şekil, ödüllü takımın, şans faktörü tarafından yanlış yönlendirilme risklerinin nasıl azaltılacağını göstermek amacıyla sunulan verilere dayanmaktadır ve mümkün olduğunca çok sayıdaki bilgi üzerindeki tedavi etkilerinin tahminlerine dayanması önemlidir.
Şeklin altında bulunan elmas işareti, traneksamik asit deneyinin tüm sonuçlarını göstermektedir. Bu da, ilacın kanamadan kaynaklı ölümünü yaklaşık %30 oranında azalttığını göstermektedir (risk oranı yalnızca 0.7’den yüksektir).
Bu bütüncül sonuç, A Kıtasındaki merkezlerden elde edilen tahmin daha az çarpıcı bir etki ileri sürmesine (istatistiksel olarak anlamlı olmayan ve gerçek etkiye ilişkin muhtemelen daha az tahminde bulunulmuştur) ve “Diğer kıtalar” kategorisindeki merkezlerden elde edilen tahminin daha çarpıcı bir etki ileri sürmesine (muhtemelen fazla tahminde bulunulmuştur) rağmen ilaç etkisinin en güvenilir tahminini sağlamaktadır.
Bir başka yöntem olarak, çok uluslu bir denemede, farklı merkezlerden elde edilen verilerin bir araya getirilmesiyle de şans faktörü azaltılabilir. Birbirine benzeyen farklı çalışmalardan elde edilen sonuçlar istatistiksel olarak birleştirilebilir. Bu yönteme ‘meta-analiz’ adı verilir.

Effects of tranexamic acid on death among trauma patients with significant haemorrhage, overall and by continent of participants

Effects of tranexamic acid on death among trauma patients with significant haemorrhage, overall and by continent of participants (unpublished data from CRASH-2: Lancet 2010;376:23-32) (click to enlarge).[ In rather the same way that the play of chance can be reduced by combining data from many centres in a multinational trial, the results from similar but separate studies can sometimes be combined statistically – a process known as ‘’. ]

[ In rather the same way that the play of chance can be reduced by combining data from many centres in a multinational trial, the results from similar but separate studies can sometimes be combined statistically – a process known as ‘meta-analysis’. ]

Meta-analize yönelik yöntemler uzun yıllardır istatistikçiler tarafından geliştirilmesine rağmen, bunların geniş çaplı olarak öncelikle ABD’deki sosyal bilimciler ve daha sonra tıbbi araştırmacılar tarafından uygulanmaya başlanması 1970’leri buldu. 20. yüzyılın sonu itibariyle, meta analiz, tedavilerin adil testlerinin önemli bir unsuru olarak geniş kapsamda kabul edilmiştir.
Örneğin, beş farklı ülkede beş çalışma hazırlanmış ve 60 yıldır cevaplanmayan bir soru için ayrı olarak fon sağlanmıştır: prematüre bebeklerde “Hangi oksijen kan seviyesi, bebeklerin majör engeller olmaksızın yaşamaları için en iyi ihtimali sağlar?”
Kan oksijen seviyelerinin çok yüksek olması durumunda, bebekler kör olabilir. Çok düşük olması durumunda ise, bebekler ölebilir ya da serebral palsi gelişebilir. Çünkü, bu hassas bebeklerde bile, farklı oksijen seviyelerinden kaynaklanan farklılıklar orta seviyede olabilir, büyük sayıların bunları tespit etmesi gerekir.
Dolayısıyla, beş çalışmanın her birinden sorumlu olan araştırma takımları ilgili çalışmalarından elde ettikleri bulguları, tek bir çalışmanın sunabileceğinden daha güvenilir bir tahmin sunmak amacıyla birleştirmeye karar vermiştir. [4]

Print Friendly
  • Ichalmers

    Link from ‘…meta-analysis were developed by statisticians over many years…’ to JLL