Taramanın amacı nedir ve kanıt neden önemli

Şimdiye kadar verdiğimiz örnekler geniş bir tarama programına atılmadan önce programın ana özelliklerini gözden geçirmek ve programın neyi hedeflediğini kendimize hatırlatmak yararlı olabilir. Örneğin, tarama önerilen insanlar o an itibariyle, test edilecekleri hastalık ya da bozuklukla ilgili olarak herhangi bir belirti ya da işaret farketmedikleri gibi bu durum ile ilgili olarak bir doktora görünmüş de değildir.

Bir kişi ya da topluluğu taramaya tabi tutmanın amacı belirli bir bozukluk ya da hastalığın sebep olabileceği sağlık bozulması ya da en kötü durumda ölüm olasılığını azaltmak amacıyla tedaviden yardım görecek kişileri saptayacak testi önermektir. [1, 21] Yani taramanın amacı yalnızca tanıyı daha önce koymak değildir, çünkü erken tanı hiç bir kimseye yardımcı olmayabileceği gibi zararlı da olabilir.

Tarama testlerinin değerlendirmesi için kullanılan temel ölçütler 1968 yılında yayınlanan bir Dünya Sağlık Örgütü raporunda belirtilmiştir. [22] Bu ölçütler daha sonra günümüzde sağlık hizmetlerinin sunum özellikleri dikkate alınarak güncelleştirilmiştir. Taramaya çağırılan kişilere önerilen test konusunda zararları, sonuçları, sınırları ve de olası yararları konusunda dengeli ve yeterli bilgi verilerek onların bu bilgiler ışığında karar verebilmeleri sağlanmalıdır.

Esasen aşağıdaki koşullar sağlanmadıkça tarama önerilmemelidir:

  • Tarama yapılacak durum halk sağlığı açısından önemli olmalıdır. Yani, ya ciddi bir hastalık ya da toplumun büyük bir kesimini etkileyen bir durum söz konusudur.
  • Hastalığın saptanabilen bir erken evresi olmalıdır.
  • Hastalığın etkili ve kabul edilebilir bir tedavisi olmalı ki taramanın sonuca etkisi olabilsin.
  • Tarama önerilen kişilerin kabul edebileceği geçerli ve güvenilir bir test olmalıdır.
  • Tarama programı kaliteli ve sunulacağı bölge için maliyet-etkin olmalıdır.
  • Kişilere verilen bilgi iyi bir kanıt bazına dayalı, tarafsız ve olası zararları (ör. fazladan tanının fazladan tedaviye yol açması gibi) ve olası yararları açıkça anlatmalıdır.
  • Taramaya davet zorlamalı olmamalı, taramayı red etmenin makul görüleceği belirtilmelidir.
  • Tarama önerilenlere fiziksel ya da psikolojik zarar olasılığı yararlanma olasılığından daha düşük olmalıdır.
  • Tarama sonucu saptanan anormalliklerin tanı ve tedavisi için yeterli kapasite olmalıdırç

Bu kriterler bu bölümün başında verdiğimiz mesajı destelemektedir: herhangi bir tarama programını sunmak için hem yararları hem de olası zararları konusunda kaliteli kanıt olmalıdır.

 

Print Friendly
  • Ichalmers

    Replace ‘costeffective’ by ‘cost-effective’

  • Marcel kanyinda

    the thrirs requiment of the creening prohramme said it must be an effective and acceptable treatment for the condition: my question is as follows for HIV ans AIDS we all know there is not an effective and acceptable treatement available so far why doing the screening the programme

    • Douglas_Badenoch

      Hi Marcel

      I can think of two big reasons:
      1) Prevention
      2) Effective and acceptable treatments ARE available, e.g. see http://aidsinfo.nih.gov/guidelines

      cheers

      Douglas